Kamień Śląski, obecnie położony w powiecie krapkowickim, najbardziej znany jest jako rodowa siedziba Odrowążów – jednego ze starych, szlacheckich rodów. Wywodzili się z niego Św. Jacek oraz bł. Bronisława i bł. Czesław. Na przełomie XIX i XX w. miejscowość słynęła z silnej polskiej mniejszości (a właściwie większości). O sile „polskiego żywiołu” świadczyć może m.in. fakt, że w wyborach komunalnych w listopadzie 1919 roku lista polska otrzymała 346 głosów co zagwarantowało 11 z 12 mandatów. Natomiast podczas plebiscytu na Śląsku za przyłączeniem do Polski głosowało 493 osób (55,3%), a do Niemiec 398 osób (44,7%). Po Plebiscycie Kamień Śląski pozostał w granicach Niemiec, aż do końca II wojny światowej.
O ile, podczas II Powstania Śląskiego, wieś została zajęta przez Polską Organizację Wojskową bez większych problemów, tak już w trakcie trzeciego rozegrały się tu zacięte i krwawe walki. Podczas ich trwania doszło do zbrodni na ludności cywilnej – niemiecki oddział zamordował pięciu mieszkańców wsi. Po stronie polskiej, walki toczyli powstańcy z podgrupy „Bogdan”, a po niemieckiej siły Selbstschutzu hrabiego Strachwitza i K. Hauensteina. Siódmego maja 1921 roku Kamień Śląski zajęła kompania Władysława Feliksa z 4 baonu strzeleckiego Karola Brandysa. Zdobycie Kamienia Śląskiego wspominał Roman Horoszkiewicz „Wagner” (szef sztabu Podgrupy „Bogdan”) w następujący sposób: „Znikąd żadnego oddziału urwać nie można. Wallenstein – Jędrysik sam sobie musi dać radę. I widać dawał ją sobie nieźle, od jakiegoś bowiem już czasu słychać było gęste strzały […] Rozjaśnione twarze powstańców, gwar, podniecony ruch wskazywały, że akcja dobrze idzie. Nie ujechał też Wagner daleko gdy dowiedział się, że Wielki Kamień zajęty, że Wellenstein w zamku, a powstańcu atakują już brzeg przeciwległego lasu. Wieczór jednak szybko zapadał, strzały cichły, noc kończyła bitwę”*.
Od tej chwili do końca maja Kamień Śląski znajdował się na linii frontu, która ukształtowała się po zdobyciu przez powstańców Koźla. Za osłonę odcinka frontu od Otmic do Kamienia Śląskiego odpowiadał IV baon Wincentego Mięsoka. Utrzymanie tego odcinka frontu było ważne z przyczyn strategicznych, gdyż jego przełamanie przez siły Niemieckie mogło otworzyć kierunek ataku na Górę Św. Anny. O ten najwyższy w okolicy punkt toczyły się krwawe walki, więc jego zabezpieczenie miało strategiczne znaczenie.
W drugiej połowie maja doszło do zaciętych walk o Kamień Śląski, który kilkukrotnie przechodził z rąk do rąk. Tak było chociażby w dniu 23 maja, gdy o 2.00 nad ranem ruszył kontratak w kierunku Góry Św. Anny wykonany siłami podgrupy Bogdan. Zdobyto wówczas także Kamionek i Siedlice. Jednak już w godzinach popołudniowych tego dnia Niemcy atakowali od strony Górażdży ostatecznie zdobywając miejscowość, aż do czasu zakończenia walk w regionie. Powstańcom udało się jednak utrzymać po swej stronie miejscowy dworzec kolejowy. Walki zakończyły się 31 maja kiedy to do miasta wkroczyły wojska francuskiej, tworząc tu strefę neutralną.
Trzeba wspomnieć, iż z Kamienia Śląskiego pochodził Seweryn Jędrysik (ur. 28 VIII 1893 r.), który po ukończeniu gimnazjum w Nysie, rozpoczął studia we Wiedniu. Gdy wybuchła I wojna światowa został powołany do armii niemieckiej wobec czego wyjechał do Krakowa, aby uniknąć poboru. W Małopolsce, pod zmienionym nazwiskiem wstąpił do I Brygady Legionów Polskich, z którą przeszedł szlak bojowy, aż do kryzysu przysięgowego. Z wojskiem pozostał związany po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Ukończył kurs oficerski po którym starał się o powrót w rodzinne strony. Został oddelegowany do dyspozycji Ekspozytury POWGŚl. w Sosnowcu, która przydzieliła go do pracy w rodzinnym Kamieniu Śląskim. Został organizatorem struktur Polskiej Organizacji Wojskowej w powiecie strzeleckim posługując się pseudonimem Wallenstein. Dowodzone przez niego lokalne siły szybko opanowały Kamień Śląski podczas II powstania. Jak wspomina sam zainteresowany „przy pomocy kilkunastu miejscowych mieszkańców, których zorganizował p. Dropała, opanowałem Wielki Kamień razem ze stacją kolejową przez ustanowienie straży obywatelskiej i rady gminnej dla obrony polskości”**. Rodzinną miejscowość zajął ponownie gdy wybuchło III powstanie śląskie. Następnie jego oddział włączono w skład Podgrupy „Bogdan” w składzie której walczył w kluczowych, dla losów powstania bitwach, m.in. w okolicach Ujazdu, pod Kędzierzynem i w walkach o Górę Św. Anny.
Po zakończeniu walk Seweryn Jędrysik podjął decyzję o zmianie sposobu życia i wstąpił do zakonu dominikanów. Studiował w Rzymie gdzie przyjął święcenia kapłańskie. Jego prymicje miały jednak miejsce w Katowicach, a uczestniczyli w nich towarzysze broni na czele z Michałem Grażyńskim i przedstawiciele „Rodła” z Opolszczyzny. Jako kapelan brał udział w wojnie obronnej 1939 r. m.in. broniąc Warszawy. Trafił do oflagu, a następnie do obozów w Buchenwaldzie i Dachau, gdzie zakończył ziemską pielgrzymkę. Zamordowano go 5 IX 1942 r.
Trwałym śladem walk w Kamieniu Śląskim jest mogiła powstańców z batalionu toszeckiego, którzy polegli w czasie walk w III Powstaniu Śląskim. Imieniem Powstańców Śląskich nazwano także Publiczną Szkołę Podstawową w Kamieniu Śląskim.
*cyt za. Wigusiewicz A. Seweryn Jędrysik [w:] Lesiuk W., Zieliński W. [red.] Tobie Polsko: Szkice bibliograficzne działaczy ruchu niepodległościowego na Górnym Śląsku, Opole-Katowice 1981
**Jędrysik S. Polskie powstanie w powiecie strzeleckim [w:] O wolność Śląska. W dziesięciolecie III powstania, Katowice 1931, s. 78-80.
Mogiła Powstańców Śląskich z baonu Toszeckiego w Kamieniu Śląskim i zabitych mieszkańców okolicy [fot. M. Rybczyński]
