Zębowice były areną jednej z decydujących i najbardziej krwawych bitew w III Powstaniu Śląskim. Miejscowość miała charakter wiejski z przynależnym do niej obszarem dworskim. Położona jest w południowej części powiatu oleskiego. Według spisu ludności przeprowadzonego przez władze Pruskie w 1910 roku w Zębowicach zamieszkiwało 1094 osób. Z czego 935 mówiło w języku polskim, 136 w języku niemieckim, a 23 osoby rozmawiały w obu językach. Podczas wyborów komunalnych z listopada 1919 roku polscy kandydaci otrzymali 9 z 12 mandatów. Wynik plebiscytu był nieznacznie korzystny dla Polski. W Zębowicach działały polskie organizacje takie jak gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, Kółko Rolnicze i Związek Rolników Polskich na Śląsku. W III Powstaniu Śląskim 6 maja Zębowice zostały zajęte przez siły POW-iackie.
Przez cały okres batalii toczyły się zacięte walki o wieś oraz dworzec kolejowy będący ważnym punktem w powstańczym systemie obronnym. 21 maja 1921 roku oddziały niemieckie w sile dwóch baonów „Guttentag” i „Lublinitz” zaatakowały wieś. Zębowice są bronione przez 1. kompanię z baonu lublinieckiego Karola Lubosa z Podgrupy „Butrym” i kompanię szturmową ppor. Andrzeja Kmicica. Kolejne ataki na dworzec i wieś nie przynosiły efektów. Jednak „w dniu 25 maja Niemcy ponowili atak na dworzec i mimo zaciekłego oporu powstańców zdołali go zdobyć. Interwencja pociągu pancernego „Zygmunt Powstaniec” okazała się nie w pełni udana. Dopiero wieczorna akcja pociągu „Nowak” doprowadziła do odzyskania dworca przez powstańców. W tym samym dniu Wojciech Korfanty przeprowadził inspekcję frontu, przybywając z Myśliny do Zębowic”*.
Kolejne ataki niemieckie nastąpiły 2-go, 3-go i 5-go i 8-go czerwca jednak nie zdołały przełamać polskiej obrony. Chociaż według Franciszka Hawranka trzeci z ww. ataków pozwolił Niemcom zając dworzec. Efektem ostatniego z wspomnianych ataków było zdobycie miejscowości, jednak tylko krótkotrwałe gdyż kontratak batalionu Brandysa pozwolił odzyskać Polakom Zębowice. W tym samym dniu wysadzono pałac w Zębowicach.
Na żądanie Anglików powstańcy opuścili Zębowice, które mieli obsadzić alianci, lecz o świcie 11 czerwca wokół Zębowic „zagrała” artyleria. To Niemcy przygotowywali ostatni atak. Silne natarcie, rozpoczęte o świcie prowadziły baon „Guttentag” i 4 komp. Baonu „Hindemburg”, atakujące od zachodu i południa. Batalion Brandysa natychmiast przystąpił do kontrataku. Walki były bardzo zacięte i obie strony nie ustępowały pola. Z czasem jednak silniejsi Niemcy wyparli dwie komp. 2 baonu Podgrupy „Linke” z zachodniej części wioski, a później z Zębowic w ogóle. Wówczas przyszła pomoc w postaci dodatkowego baonu z podgrupy „Linke”. Powstańcy w wyniku oskrzydlającego kontruderzenia z Szemrowic i Kadłuba Wolnego wspartego 3 baonem oraz plutonem artylerii por. Westfalewicza odbijają Zębowice. Jednak zwycięstwo w tej bitwie okupione jest przez powstańców dużymi stratami (50 rannych i 48 poległych). Straty Selbstschutzu były bardziej dotkliwsze gdyż baon „Guttentag” podczas wielodniowych walk został zdziesiątkowany. To były ostatnie akordy powstańczych walk. Kilka dni później walczono jeszcze tylko o położony niedaleko Kadłub Wolny.
Warto dodać, że w tych ostatnich walkach o Zębowice poległo 3 kadetów ze Lwowa: Henryk Czekaliński, Zbigniew Pszczółkowski i Zbigniew Zaczyński
Po zakończeniu walk powstańczych miejscowi działacze plebiscytowi oraz ich rodziny były prześladowane przez bojówki Czarnej Reichswerhy.
*cyt za. Hawranek F., Powiat oleski w latach powstań i plebiscytu /1918-1921/ [w.] Morga M. [red.], Olescy Powstańcy, Olesno 1969, s. 45
